Naskah Teater Tradisi Mamanda
BASARAH TANAH WAN WATAS
15 November 2021
Faisal Refki
BABAK I
PANGANAN DAN PANGIWA MASUK
Panganan : dangsanak, lamun kita sudah sampai pada pintu Karajaan, ada labih baik kita mamparkanalakan diri wan jabatan, apa benar nang kaya itu dangsanak?
Pangiwa : ada banar sakali dangsanak
Panganan : ............... itu aku ampunnya ngaran, tapangkat sabagai Panganan atau Harapan Partama di karajaan Bandarmasih ini, sudah batahun tahun aku manjabat pangkat Panganan di karajaan ini, balum suah mandapat cacat atau cela dari paduka raja Pangeran Samudera, bujur kada dangsanak?
Pangiwa : bujur!
Panganan : kataku si macan kumbang, macan kumbang sainganku, pangliris mundur salangkah, haram manyarah waja sampai kaputing, bujur atau kada dangsanak?
Pangiwa : cah, kadanya buhung dangsanak!
Panganan : apabila sudah basumangat aku mamparkanalkan diri kalawan jabatan, ada labih baik ikam pulang dangsanak ai nang maambil giliran.
Pangiwa : bulih dangarakan dangsanak. ...................... itu aku aku ampunnya ngaran, tapangkat sabagai Pangiwa atau Harapan Kadua di karajaan Bandarmasih ini, apa banar dangsanak?
Panganan : banar sakali dangsanak.
Pangiwa : akulah si batu amping, kaminting pidakan nang sanggup mahancurakan bandira musuh, gagah si marawani itu galarnya aku, bajur atau sebagaimana dangsanak?
Panganan : bujur!!
Pangiwa : kataku sirunduk runduk, runduk-runduk gali baganku, bilamana musuh mamandang kadua mataku, tunduk bagai dicabut urat saribu, kada badusta kalu aku dangsanak?
Panganan : cah. Kadanya dusta dangsanak ai.
Pangiwa : bilamana Pangiwa sudah manarangakan nama wan jabatan, napa pulang pikir rancana kita dangsanak?
Panganan : lamun kayaitu ada labih baik kita mamparsiapakan balai persidangan, karna satumat lagi rombongan paduka raja akan memasuki balai persidangan.
Pangiwa : diparsilahkan dangsanak.
PANGANAN WAN PANGIWA MEMPERSIAPKAN BALAI PERSIDANGAN
PERDANA MENTERI MASUK
P.M : Patih Muhur itu aku ampunnya ngaran, tapangkat sabagai Perdana Menteri atau Pamayung Raja di karajaan ini, diparintah paduka raja datang kamari gasan mamariksa gawian Panganan wan Pangiwa.
P.M : Panganan atau Pangiwa juga, buka lawangan ganal.
(Panganan Pangiwa membukakan jalan, P.M masuk ke balai persidangan)
P.M : aku lihat-lihat gawian buhan ikam badua sudah bagus, tapi aku handak batakun kalawan buhan ikam badua sabagai bukti buhan ikam paham wan mangarti napa haja nang sudah buhan ikam gawi, Panganan maju ikam baparak.
Panganan : daulat Perdana Menteri.
P.M : Panganan, napa maksud ikam maandak pedang bersilang lawan caramin ganal di atas singgahsana Karajaan?
Panganan : maksud ulun maandak pedang bersilang wan caramin ganal tiada lain tiada bukan gasan menandakan bahwa Karajaan kita selalu siap siaga terhadap serangan musuh, baik itu matan muka balakang, kanan kiwa, atas bawah duhai perdana menteri.
P.M : bagus, kembali ikam kepenjagaan. Pangiwa, maju ikam punya diri.
Pangiwa : daulat perdana menteri.
P.M : napa maksud wan tujuan ikam mahamparakan permadani hijau didepan singgasana Karajaan?
Pangiwa : alasan dihamparkannya permadani hijau itu menandakan bahwa Karajaan Bandarmasih kekayaannya melimpah, masyarakatnya makmur wan sejahtera.
P.M : bagus. Kembali ikam ke penjagaan. Lamun kayaitu, aku handak maambili rombongan Karajaan, hati-hati buhan ikam punya penjagaan.
PERDANA MENTERI KELUAR
ROMBONGAN KARAJAAN MASUK
Raja : beta lah nang bangaran Pengeran Samudra, bertahtakan emas intan zamrud nilam baiduri, tapangkat sabagai Raja di karajaan Bandarmasih ini, bujur atau kaya apa Permaisuri?
Permaisuri : Inggih, bujur banar paduka raja.
Raja : beta lah pemigang kakuasaan tartinggi di Karajaan Bandarmasih ngini, 40 anak raja-raja tunduk wan khidmad dibawah naungan beta, bujur atau sebagaimana ayahanda Wajir?
Wajir : bujur banar.
Raja : lamun damintu ada lebih baik kita segera memasuki balai persidangan. (rombongan berjalan memutar lalu berdiri dibelakang Panganan Pangiwa), Panganan antara Pangiwa jua, buka lawangan ganal
Panganan & Pangiwa : daulat paduka sultan.
(Panganan Pangiwa membuka jalan, rombongan Karajaan memasuki balai persidangan)
Raja : himung hati beta malihat gawian buhan Panganan wan Pangiwa, sebelum mamulai persidangan ada labih baiknya kita ramaikan suasana, bujur atau tidak ayahanda Wajir?
Wajir : bujur banar paduka raja.
Raja : boleh dangar sabarataan.
(Raja menyanyi dan menari bersama Permaisuri)
Raja : ramai atau sebagai mana Panganan wan Pangiwa?
Panganan & Pangiwa : ramai sekali paduka raja.
Raja : lamun damintu, sakira suasana kita batambah ramai, beta persilahkan Panganan wan Pangiwa untuk meramaikan suasana.
Panganan & Pangiwa : daulat paduka raja.
(Panganan & Pangiwa menyanyi)
Panganan & Pangiwa : Cukup paduka raja.
Raja : bagus, tarimakasih Panganan wan Pangiwa karna sudah menambah ramainya suasana persidangan. Lamun damintu kaya apa kalau kita mulai haja persidangan, kaya apa pamanda Mangkubumi Patih Masih?
Mangkubumi : mohon ampun paduka raja, ada lebih baik kita mahadang Panglima Perang atau kepala pertanda.
Raja : bujur banar, lamun damintu kita hadangi dahulu satumat Panglima Perang datang ke balai pesidangan.
PANGLIMA PERANG MASUK
Panglima : Patih Balit itu aku ampunnya ngaran, tapangkat sabagai kapala partanda atau Panglima Perang di Karajaan Bandarmasih ini, naga ulit naga umbang naga partala, taguh kulit taguh tulang sampai ka karungkung kapala, hooppp.. ku lihat bendera sudah kibar kibaran diatas sungkul Karajaan itu partanda bahwa persidangan akan segera dimulai, ada lebih baiknya aku balakas mamasuki balai persidangan, hoopp..
Panglima : Panganan wan Pangiwa juga, buka lawangan ganal karna seorang Panglima Perang akan memasuki balai persidangan.
(Panganan wan Pangiwa membuka lawang)
Panglima : daulat paduka raja, mohon ampun baribu ampun hamba talambat datang ke balai persidngan.
Raja : kada papa duhai Panglima, persidangan balum mulai jua. Beta paham haja ikam hanyar datang matan Karajaan Demak, tapi simpan dahulu habar nang pacangan ikam bawa matan Demak. Silahkan kembali ke posisi ikam nang saharusnya.
Panglima : daulat paduka Raja.
Raja : Panglima Perang sudah datang, apa bisa kita mulai persidangan? Kaya apa duhai Permaisuri?
Permaisuri : mohon ampun paduka raja, manurut ulun balum langkap wan balum rami lamun balum ada Hadam wan Inang paduka raja ai.
Raja : nahh.. bujur jar pian, saban kali handak mamulai parsidangan pasti sudah nang badua ngintu tarus nang dihadang, handak kada dihadangi kalu pina kita pulang kada dapat habar kayapa di masyarakat. Lamun damintu kita hadangi gin satumat buhan nang badua ngintuh.
HADAM WAN INANG MASUK
Hadam : panonton.. kanalakan ngaran ulun ......, di karajaan Bandarmasih ini ulun tapangkat sabagai Hadam, bujur kalu umanya?
Inang : bujur banar abahnya ai.
Hadam : kada kawa dipungkiri, ulun ini urang panting di karajaan ini, buktinya kadatangan ulun pasti dihadang wan dinanti. Iya kalo umanya?
Inang : bujur abahnya ai, sidang kada kawa dimulai lamun kita balum datang ya kalo abahnya?
Hadam : inggih jar ulun.
Inang : abahnya, ulun gin handak jua bakanalan lawan panonton
Hadam : ay ayuha sayang ulun nang bungas langkar ai..
Inang : .......... itu ngaran ulun, tapangkat sabagai Inang di karajaa nginih, ulun ini bini dari yayang Hadam naaaaaang paling gagah saalam raya. Iya kalo abahnya?
Hadam : inggih, tasarah pian haja umanya ai. Ayuha sudah, kita ini dihadangi urang, kada nyaman aur talambat tarus, ayu sudah lakasi umanya kita masuk ka balai persidangan.
Inang : inggih abahnya ai.
(berjalan memutar kemudian berdiri dibelakang Pangan dan Pangiwa)
Hadam : Panganan atau Pangiwa juga, buka lawangan ganal
(Panganan dan Pangiwa tidak menggubris)
Hadam : nahh. Cucurikan saku buhannya ini, ikam pang umanya nang mangiyau kalu pina mau.
Inang : Panganan wan Pangiwa juga, bukai pintar..
(Pangnan dan Pangiwa kembali tidak menggubris)
Inang : nahh.. sama haja abahnya ai, kita pakai cara lain abahnya lah, (Inang membisiki Hadam)
Hadam : akuurr.. (Meniru cara Panglima berbicara) Panganan wan Pangiwa buka lawangan ganal tujuh meter ka kiwa tujuh meter ka kanan, seorang kapala pertanda handak memasuki balai persidangan!!
(Panganan dan Pangiwa berbalik)
Panganan & Pangiwa : dau.. lat..
Panganan : bahh bubuhan kuricik bihi nginih sakalinya, ku kira bujuran panglima tadi nang datang.
Hadam : buhan ikam jua maniga kali kami bahiyau kada hihiran.
Pangiwa : ayu sudah lakasi masukan, itu dihadangi paduka raja sudah.
HADAM DAN INANG MASUK KE BALAI PERSIDANGAN
Hadam & Inang : daulat paduka raja
Raja : Hadam wan Inang, kanapa buhan ikam ini talambat tarus datang kaparsidangan?
Hadam : anu paduka ai, ini pang nah mahadangi umanya nih kalawasan bahias diri, pupur mamupur, gincu magincu, calak mancalak, mandi maka kada.
Inang : ayy, kanapa jadi ulun nag ditiwas, pian itu nang lawas banar di kamar mandi, manggusuk napa kah maka lawas, dikiranya kawa kalu leh mancilang kaya mata utas.
Raja : sudah sudah, kada usah bacakut, macam-macam alasan buhan ikam ini, lakasi sudah ambil posisi nang samastinya buhan ikam.
Hadam & Inang : daulat paduka raja.
Raja : lamun barataan sudah takumpul, kaya apa sidang kita buka haja, kaya apa ayahanda Wajir?
Wajir : ada benar sekali paduka raja.
Raja : lamun damintu, sidang hari ini beta buka (mengetok tongkat ke atas meja). Sabalum masuk ka inti permasalahan nang handak beta sampaikan, beta handak tahu dahulu laporan dari masing-masing aparat karajaan, tapi khusus Panglima Perang disimpan dahulu laporannya, karna pasti bersangkutan lawan inti permasalahan nang handak beta sampaikan. Pamanda Mangkubumi Patih Masih, selaku Mangkubumi, nang kaya apa keadaan Karajaan kita?
Mangkubumi : daulat paduka raja, kaadaan sumber daya alam wan sumber daya manusia kita baik baik haja, adil makmur wan sejahtera, perniagaan kita jua sasain maju, banyak hasil bumi kita nang sudah dijual ka luar pulau, baik itu jawa, makasar, palembang dan lain sebaginya paduka raja.
Raja : bagus. Pamanda Patih Muhur salaku perdana menteri, kaya apa jua buhan aparat karajaan kita?
P.M : daulat paduka raja. Manganai hal damikian, samua aparat Karajaan sudah bagawi sasuai gawiannya, kadada nang manyanyalah, kadada nang culas, kadada nang manjual jabatan gasan mandustai masyarakat. Sekiranya itu haja paduka raja.
Raja : bagus.buhan ikam badua pang Hadam wan Inang, ada kah nang handak dilaporakan?
Hadam : daulat paduka raja, palingan handak malaporakan bahwasanya istana wan lingkungan karajaan, sudah tertata rapi, barasih wan pastinya nyaman dilihat.
Inang : masalah padapuran gin persedian masih banyak paduka raja, pian handak makan napa haja pasti ulun masak akan.
Raja : bagus. Laporan sudah beta tarima barataan. Ada beberapa hal nang handak beta sampaikan, dangar-dangar barataan, seperti nang sudah kita katahui, beta nang bagalar Pangeran samudera diangkat jadi raja di Karajaan Bandarmasih ini oleh pamanda Patih Masih dan atas persetujuan seluruh masyarakat nang ada disini, itu tiada lain tiada bukan marga beta adalah katurunan dari Maharaja Sukarama nang ada di Nagara Daha, namun, wayah beta lagi halus, beta dilariakan oleh pamanda Aria Tranggana karna gasan manyalamatan beta dari incaran pamanda Pangeran Tumenggung nang handak mambunuh beta, hal itu dikarenakan beta lah pewaris tahta Karajaan nang diberikan oleh Maharaja Pangeran Sukarama, namun paman Tumenggung kada tarima beta jadi raja. Sampai tiba saatnya beta badapat lawan pamanda Patih Masih nang pinandu kalawan ciri-ciri beta bahwa beta bukanlah urang biasa, padahal beta sudah manyambunyiakan siapa diri beta sabujurnya, namun Pamanda Patih Masih mangatahui bahwa beta adalah katurunan raja-raja, atas dasar itu maka beta diangkat jadi raja di karajaan Bandarmasih ini dan kabalujuran pada saat itu balum ada nang manjabat sabagai raja disini. Apa benar nang kaya itu Pamanda Patih Masih?
Mangkubumi : ada benar sakali paduka Raja.
Raja : lalu pada saatnya, habar beta jadi raja disini kadangaran oleh pamanda Pangeran Tumenggung nang jadi raja di Nagara Daha, buhan sidin kamudian manyarang karajaan kita, sudah babulan-bulan peperangan berlangsung, kada sadikit nyama malayang baik itu dari pihak kita maupun dari pihak musuh, beta sadar lamun kaya ini tarus kita bisa kalah, oleh karena itu beta utus Panglima Perang Pamanda Patih Balit tulak ke Demak gasan meminta pertolongan Karajaan Demak. Selanjutnya beta handak mandangar kaya apa habar nang didapat imbah datang matan Karajaan Demak. Silahkan Panglima Perang disampaikan.
Penglima : daulat paduka raja, boleh dangar barataan, habar nang handak ulun sampaikan adalah, Karajaan Demak hakun membantu Karajaan kita dengan menurunkan bala bantuan beribu ribu pasukan gasan peperangan antara Nagara Daha dengan Karajaan Bandarmasih, namun ada syarat nang harus dipanuhi paduka raja.
Raja : boleh dangar napa haja itu syaratnya, lamun karajaan Demak handak emas intan permata lawan bamacam-macam banyaknya hasil bumi kita, beta akan serahkan, asalkan kita dapat bantuan dari Demak.
Panglima : lain itu nang dikahandaki raja Demak, sidin handak lamun kita manang malawan musuh, pian selaku Raja di Bandarmasih beserta seluruh masyarakatnya harus hakun masuk agama Islam.
Raja : kaya apa ngini, beta kada wani mamutus akan sapihak, lamun syarat ngintu kada kita panuhi kita kada bataha dapat bantuan matan Karajaan Demak, nang kita tahu Demak adalah Karajaan ganal, sudah banyak karajaan-karajaan nang takluk. Lamun beta pribadi, beta hakun masuk Islam asalkan kita manang malawan Daha, kaya apa lawan buhan pian barataan?
Semua : siap paduka raja, kami hakun.
Raja : lamun damintu, pian beta utus kembali ke Demak gasan menyampaikan keputusan ngini, bahwasanya kita Bandarmasih sepakat memenuhi syarat nang diberikan, yaitu baislam lamun kita manang.
Panglima : daulat paduka raja.
Raja : beta rasa sudah kadada lagi nang handak disampaikan, kita hadang kayapa habar salanjutnya. Dengan ini beta tutup persidangan hari ini...
SELURUH APARAT KARAJAAN KELUAR
BABAK II
PANGERAN TUMENGGUNG & ARIA TRANGGANA MASUK
P. Tumenggung : Mangkubumi Aria Tranggana, kaya apa jua kita ini, bubuhan Bandarmasih Sudah mulai manguasai muara bahan, lamun kaya ini tarus lawas kalawasan kita bisa kada bahujung, rugi kita. Sejak diangkatnya Pangeran Samudera sabagai raja di Karajaan Bandarmasih, aku sasain khawatir kalu pina inya manggutak kakuasaan ku di Nagara Daha, inya pasti sudah marancanakan sesuatu gasan merebut kakuasaanku.
Aria : mohon ampun paduka raja Pangeran Tumenggung, wajar haja inya handak marabut kambali Nagara Daha, karna inya marasa bahwa nang berhak atas kakuasaan di Nagara Daha itu ialah inya, itu sasuai lawan wasiat nang dibariakan oleh Maharaja Sukarama.
P. Tumenggung : badiam ikam Aria Tranggana, wani ikam baucap nang kaya itu dihadapan aku punya diri. Sakali lagi aku mandangar ikam baucap nang kaya itu, aku jamin ikam kada bataha salamat.
Aria : mohon ampun paduka raja, kadada maksud ulun baucap nang kaya itu. Tapi lamun ulun boleh punya usul, ada labih baik kita badamai haja lawan Pangeran Samudera, lamun dibiarakan nang kaya ini tarus bisa-bisa kada bakasudahan, sudah banyak rakyat kita nang jadi korban atas peperangan ngini, sudah barapa banyak janda-janda nang ditinggal mati lakinya. Lawan jua habar nang hanyar ulun dapat, bahwasanya bubuhan Bandarmasih sudah maminta bantuan kalawan Karajaan Demak gasan mangalahakan kita. Kada kah pian mamaikirakan demikian?
P. Tumenggung : kada suah ada tapikir aku handak badamai lawan Pangeran Samudera, biar inya maminta bantuan kalawan Demak sakalipun, aku kada takutan. ikam tahu haja kaya apa ngalihnya aku marabut kakuasaan Nagara Daha ngini matan dangsanakku Pangeran Mangkubumi, dalas kubunuh inya supaya aku kawa naik tahta, tinggal saikung lagi nang mahalangi aku barkuasa, kada lain kada bukan ialah Pangeran Samudera, aku mangira inya sudah mati, sakalinya inya masih hidup, bahkan inya wayahini sudah baisi karajaan saurang.
Aria : lamun damintu ulun kada tahu lagi harus babuat napa. Ulun tinggal mahadang napa parintah pian haja.
P. Tumenggung : kaya ini haja, aku sudah liwar panasnya, sakira rakyat kada banyak nang jadi korban, ikam aku utus tulak ka Bandarmasih gasan manyampaikan bahwasanya aku Pangeran Tuemnggung handak mambawai Pangeran Samudera bakalahi satu lawan satu, aku yakin inya kada bataha wani lawan aku. Bila inya kada hakun manarima tantangan ngini artinya inya kalah.
Aria : siap laksanakan paduka raja. Damini jua ulun tulak ka Bandarmasih gasan manyampaikan pasan dari pian.
PANGERAN TUMENGGUNG & ARIA TRANGGANA KELUAR
BABAK III
APARAT KARAJAAN BANDARMASIH MASUK
(Seluruh aparat Karajaan menempati posisi masing-masing)
ARIA TRANGGANA MASUK
Aria : pangana antara Pangiwa jua
Panganan : siapa wan matan mana sampian? Wan ada kaparlua napa sampian datang kamari?
Aria : aku Aria Tranggana matan Nagara Daha handak batamu lawan Pangeran Samudera, tolong padahi akan sidin.
Panganan : hadang satumat, biar Pangiwa nang manakuni akan apakah sampian boleh masuk atau kada.
(Pangiwa mendekat melapor kepada Pangeran Samudera)
Pangiwa : daulat paduka raja, didepan penjagaan ada nang handak batamu lawan pian, ngarannya Aria Tranggana matan Nagara Daha, boleh atau bagaimana paduka raja?
Raja : pamanda Aria Tranggana. Napa habar sidin datang kamari. Pangiwa, suruh sidin masuk manghadap kapada beta.
Pangiwa : daulat Paduka Raja.
(Pangiwa kembali kepenjagaan)
Pangiwa : ujar Paduka Raja Pangeran Samudera, pian dibolehakan masuk.
Aria : tarimakasih.
(Aria Tranggana masuk ke balai persidangan, Panglima Perang yang emosi langsung menghadang)
Panglima : wani waninya ikam datang kamari saurangan, handak mancari mati atau napa ikam ngini!!
Raja : Panglima Perang, sudah, biarakan inya mahadap beta.
Panglima : mohon ampun paduka Raja, ulun khawatir kalu pina inya baisi niat jahat, kada salahnya hamba manyambang inya badahulu.
Raja : cukup. Beta yakin sidin kada mungkin manjahati beta, karna sidin lah nang manyalamatakan beta dari kapungan Pangeran Tumenggung nang handak mambunuh beta. Panglima Perang, kembali engkau punya tempat.
Panglima : daulat paduka raja.
Raja : pamanda Aria Tranggana, napa habar pian datang saurangan kamari?
Aria : anaknda Pangeran Samudera, adapun maksud wan tujuan hamba datang kamari tiada lain wan tiada bukan handak manyampaikan pasan matan Pangeran Tumenggung, sidin menyadari kalau peperangan ngini tarus dilakukan maka akan semakin banyak nyawa melayang, purun kah pian maadu asah rakyat gasan mempertahankan kekuasaan, oleh karena itu Pangeran Tumenggung mambawai pian berduel satu lawan satu, siapa nang manang maka inya berhak atas semua kekuasaan. Tapi lamun hamba boleh punya usul, sebelum satu diantara buhan pian nang jadi korban, tolong pian pikirakan lagi, musuh nang pian hadapi ngini kada lain wan kada bukan ialah paman pian saurang. Ulun pribadi baharap buhan pian kawa badamai.
Raja : lamun daminta kahandak sidin, urang manjual beta tukari, mun masalah badamai atau kada, kita lihatakan haja kaina kayapa kasudahannya. Pian padahi haja lawan sidin bahwa kamanakan sidin nang bangaran Pangeran Samudera manyatujui tantangan malawan sidin satu lawan satu.
Aria : lamun damintu pian punya kaputusan, hamba kada kawa marubahnya lagi, hamba mohon izin undur diri gasan manyampayakan habar matan pian.
Raja : padahi lawan sidin, isuk beta lawan pamanda Patih Masih barlayar manuju Muara Bahan gasan mahadapi sidin.
Aria : inggih, lamun kaya itu ulun izn undur diri.
ARIA TRANGGANA KELUAR
Raja : pamanda Patih Muhur, tolong pian siapakan kapal perahu gasan kami tulakan isuk, Panglima Perang, pian tolong jaga akan karajaan. Doakan haja mudahan isuk kami salamatan haja. Siap haja kalu pian sudah Pamanda Patih Masih?
Mangkubumi : daulat paduka raja, segala titah perintah pasuka raja hamba junjung diatas patik kapala hamba.
Raja : lamun kaya itu mari kita mempersiapkan sagalanya.
SELURUH APARAT KARAJAAN KELUAR
BABAK IV
PANGERAN SAMUDERA, PATIH MASIH, PENGERAN TUMENGGUNG & ARIA TRANGGANA MASUK MENEMPATI POSISI MASING-MASING
(Terlihat kedua belah pihak sudah bersiap memulai pertempuran)
Raja : Pamanda Pangeran Tumenggung, ulun kada mau durhaka kalawan pian, ulun paham wan tahu biar kayapa haja pian tatap paman ulun, pian nang manggantikan abah wan mama ulun, lamun pian dasar bujur banafsu handak mambunuh ulun, maka bunuh lah, ulun pasrah, ulun kada handak durhaka lawan mamarina (sambil berlutut).
P. Tumenggung : (merasa iba kemudian mendekati lalu memeluk dan mencium keponakannya itu)
Patih Masih : (kepada Aria Tranggana) kayapa jua kita ini tuan, batarus atau bagaimana ini?
Aria : lamun sudah nang kaya ini ada labih baik kita maumpati napa nang jadi kahandak atasan kita haja.
P. Tumenggung : anaknda Pangeran Samudera, badiri ikam, kita sudahi haja gin permusuhan ngini, aku handak mambariakan tanah, watas wan karajaan ngini kalawan ikam, lamun ikam handak, ikam bawa haja barataan urang-urang Nagara Daha ngini barataan, biar kayapa jua ikam pang sudah nang berhak atas tahta karajaan ngini.
Raja : inggih pamanda. Tarimaksih ulun ucapakan.
SEMUANYA KELUAR
BABAK V
SELURUH APARAT KARAJAAN TERMASUK NAGARA DAHA BERKUMPUL
Aria : dangar-dangar barataan, hari ini kita basaksi bahwasanya Pangeran Samudera dan Pangeran Tumenggung sudah berdamai, tidak ada lagi perebutan kekuasaan antara Nagara Daha dengan Bandarmasih, dan hari ini jua Pangeran Samudera didudus jadi pemegan kekusaan nang sabujurnya. (memakaikan Mahkota kepada Pangeran Samudera)
Raja : terimaksih beta ucapakan gasan barataan, sabagai bukti gasan menepati janji kami kalawan karajaan Demak, bahwasanya lamun Bandarmasih manang maka beta beserta seluruh masyarakat Bandarmasih bersedia masuk agama Islam.
Utusan Demak : alhamdulillah, kalau seperti itu ada lebih baiknya kita segerakan proses pengislaman Pangeran Samudera dan seluruh masyarakat Bandarmasih, ikuti apa kata ulun (Membacakan dua kalimat syahadat dan diiringi oleh semua orang)
Semua : Alhamdulillah..
SELESAI